تغییرپذیری زمانی دبی موثر انتقال رسوبات معلّق در حوزه آبخیز جنگلی کجور

بررسی مقدار تولید رسوب حوزه های آبخیز به عنوان مبنای اساسی مدیریت صحیح منابع آب و خاک تلقّی می شود. حال آن که تعیین مقادیر صحیح تولید رسوب منوط به شناسایی دبی موثر انتقال رسوب در مقاطع زمانی و مکانی مختلف می باشد. با این وجود تحقیقات در خصوص تعیین دبی موثر انتقال رسوب در بسیاری از حوزه های آبخیز کشور تاکنون مغفول مانده است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی دبی موثر انتقال رسوبات معلّق در حوزه آبخیز جنگلی کجور با استفاده از آمار دبی و رسوب روزانه اندازه گیری شده طی سال های 1386 تا 1389 تعیین گردیده است. برای این منظور، پس از تهیّه و تکمیل داده های متناظر دبی آب و دبی رسوب، منحنی سنجه رسوب با دو روش معمولی و حد وسط دسته ها در هر یک از پایه های زمانی ماهانه، فصلی و کل دوره آماری تهیّه گردید. پس از آن، میزان دبی در هر پایه زمانی به چند طبقه با فواصل مساوی تقسیم و میزان متوسط دبی در هر یک از طبقات محاسبه گردید. با استفاده از ارقام دبی و نیز منحنی سنجه رسوب تشکیل شده، میزان رسوب معلّق برای هر یک از مقادیر دبی متوسط تعیین گردید. سپس نتایج حاصل به صورت هیستوگرام دبی و رسوب کل در هر یک از پایه های زمانی ترسیم و با توجه به آن دبی موثر مشخص شد. نتایج نشان داد که برای ایستگاه مورد مطالعه طی دوره مطالعاتی، دبی موثر برای انتقال رسوبات معلّق کم تر یا مساوی 62/0 متر مکعب بر ثانیه بوده است. طبقه موثر دبی در انتقال رسوبات معلّق در حدود 84/31 درصد زمانی طی دوره آماری مورد مطالعه را شامل شده و در پایه زمانی ماه و فصل به ترتیب بین 8/11 تا 6/50 و 6/14 تا 3/19 درصد متغیّر بوده است. هم چنین بررسی نتایج حاصل از مقایسه دبی های موثر بر عدم وجود اختلاف معنی دار (6/0p>) بین میانگین مقادیر دبی موثر ماهانه و هم چنین مقادیر دبی موثر فصل ها با مقدار دبی موثر کل سری داده ها طی دوره مورد مطالعه دلالت داشته است. لیکن، مقایسه دبی های موثر در پایه زمانی ماه و فصل نشان گر اختلاف معنی دار (02/0>p) مقادیر دبی موثر پایه های زمانی مورد بررسی با یک دیگر بوده است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که میزان دبی موثر حتی در پایه های زمانی کوتاه نیز می تواند از تغییر پذیری بالایی برخوردار باشد.